Het Joods Museum

Nadat we ons op de eerste dag al helemaal volgezogen hadden met pedagogische prikkels was er ook nog een avondprogramma. Serv nam ons mee naar het Joods Museum omdat ook onze ook culturele ontwikkeling bevorderd moest worden. Het museum (een oud barok deel met een modern, door Daniel Libeskind ontworpen aangebouwd deel) was gigantisch dus houd ik het bij vijf hoogtepunten.

 1. Holocaust Turm. Deze toren steekt 15 meter boven de grond uit maar is ook 15 meter diep onder de grond uitgegraven. De van binnen duistere, betonnen toren ademt kilte en stilte. Hoog boven je in het plafond is een smalle opening waar licht door naar binnen valt en waardoor vanuit de verte nog wat geluid van buiten hoorbaar is. Het idee is dat je je geïsoleerd voelt, buitengesloten van het 'gewone leven'.

2. Garten des Exils. Een ondergrondse tunnel leidt naar de Garten des Exils die bestaat uit 49 betonnen pilaren. Zodra je tussen de palen, die hoog boven je uit torenen, door loopt bekruipt je een gevoel van desoriëntatie. Eerst begreep ik niet hoe dit kwam, later ontdekte ik dat de ondergrond steeds flauw naar een bepaalde zijde helde (of stonden de palen scheef? Hoe het ook zij, ik viel steeds om!). Deze desoriëntatie bleef me tijdens het hele bezoek plagen aangezien het hele gebouw van binnen scheef was.

3. Architectuur. Zoals ik hierboven al beschreef. Libeskind heeft het gebouw zo ontworpen dat het bovenaanzicht aan een gebroken davidster doet denken. Het gebouw zelf is van zink en door de zigzagvormen doet het denken aan een reusachtige bliksemschicht.Van binnen spelen desoriëntatie en isolatie een belangrijke rol. Het hele gebouw is een soort doolhof van grote en kleine ruimten met veel hoeken, hellende vlakken, toelopende wanden en diagonale balken. Door het gebouw lopen drie 'assen' die symbool staan voor de geschiedenis van de Joden in Berlijn. Eén as loopt naar de Holocaust Toren ('dead end'). De tweede as loopt naar de Garten des Exils, verwijzend naar de verbanning van de Joden. De laatste as is een trappenstelsel met zware betonnen balken die boven je hoofd door de muur steken. Langs deze as kom je bij de expositieruimten. 

   

 4. Leerstelle des Gedenkens. Duizenden platte, metalen, anonieme gezichten op de grond. Als je er overheen loopt, doet het geluid denken aan de noodkreten van een wanhopige menigte.

5. Charlotte Salomon. Het werk van deze Joodse vrouw heeft me, mede door de bijbehorende levensgeschiedenis, bijzonder geraakt. Van al het kille beton en anonieme ijzer werd het in deze expositie ineens heel persoonlijk. Na de Kristallnacht vluchtte ze uit Berlijn naar haar grootouders in Frankrijk. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, pleegde haar grootmoeder zelfmoord. Pas toen leerde ze dat ook haar moeder in 1926 zelfmoord had gepleegd. Om al het leed te verwerken begon ze te schilderen. Voordat ze naar Auschwitz gedeporteerd werd, gaf ze de schilderijen aan een vriend met de woorden "bewaar ze goed, ze zijn mijn hele leven".