Het Joods Museum

Nadat we ons op de eerste dag al helemaal volgezogen hadden met pedagogische prikkels was er ook nog een avondprogramma. Serv nam ons mee naar het Joods Museum omdat ook onze ook culturele ontwikkeling bevorderd moest worden. Het museum (een oud barok deel met een modern, door Daniel Libeskind ontworpen aangebouwd deel) was gigantisch dus houd ik het bij vijf hoogtepunten.

 1. Holocaust Turm. Deze toren steekt 15 meter boven de grond uit maar is ook 15 meter diep onder de grond uitgegraven. De van binnen duistere, betonnen toren ademt kilte en stilte. Hoog boven je in het plafond is een smalle opening waar licht door naar binnen valt en waardoor vanuit de verte nog wat geluid van buiten hoorbaar is. Het idee is dat je je geïsoleerd voelt, buitengesloten van het 'gewone leven'.

2. Garten des Exils. Een ondergrondse tunnel leidt naar de Garten des Exils die bestaat uit 49 betonnen pilaren. Zodra je tussen de palen, die hoog boven je uit torenen, door loopt bekruipt je een gevoel van desoriëntatie. Eerst begreep ik niet hoe dit kwam, later ontdekte ik dat de ondergrond steeds flauw naar een bepaalde zijde helde (of stonden de palen scheef? Hoe het ook zij, ik viel steeds om!). Deze desoriëntatie bleef me tijdens het hele bezoek plagen aangezien het hele gebouw van binnen scheef was.

3. Architectuur. Zoals ik hierboven al beschreef. Libeskind heeft het gebouw zo ontworpen dat het bovenaanzicht aan een gebroken davidster doet denken. Het gebouw zelf is van zink en door de zigzagvormen doet het denken aan een reusachtige bliksemschicht.Van binnen spelen desoriëntatie en isolatie een belangrijke rol. Het hele gebouw is een soort doolhof van grote en kleine ruimten met veel hoeken, hellende vlakken, toelopende wanden en diagonale balken. Door het gebouw lopen drie 'assen' die symbool staan voor de geschiedenis van de Joden in Berlijn. Eén as loopt naar de Holocaust Toren ('dead end'). De tweede as loopt naar de Garten des Exils, verwijzend naar de verbanning van de Joden. De laatste as is een trappenstelsel met zware betonnen balken die boven je hoofd door de muur steken. Langs deze as kom je bij de expositieruimten. 

   

 4. Leerstelle des Gedenkens. Duizenden platte, metalen, anonieme gezichten op de grond. Als je er overheen loopt, doet het geluid denken aan de noodkreten van een wanhopige menigte.

5. Charlotte Salomon. Het werk van deze Joodse vrouw heeft me, mede door de bijbehorende levensgeschiedenis, bijzonder geraakt. Van al het kille beton en anonieme ijzer werd het in deze expositie ineens heel persoonlijk. Na de Kristallnacht vluchtte ze uit Berlijn naar haar grootouders in Frankrijk. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, pleegde haar grootmoeder zelfmoord. Pas toen leerde ze dat ook haar moeder in 1926 zelfmoord had gepleegd. Om al het leed te verwerken begon ze te schilderen. Voordat ze naar Auschwitz gedeporteerd werd, gaf ze de schilderijen aan een vriend met de woorden "bewaar ze goed, ze zijn mijn hele leven".

Ook helden hebben wel eens een slechte dag...

Beeld voor het Joods Museum

Waldhort Reinwälder (bos-BSO)

's Middags moesten we een heel eind reizen naar de andere kant van Berlijn waar een hele bijzondere BSO bezochten: de Reinwälder bos-BSO. Zoals de naam al doet vermoeden, ligt de BSO midden in een bos. Een prachtige locatie waar door de kinderen dankbaar gebruik van wordt gemaakt. Ze brengen hun dagen, weer of geen weer, grotendeels buiten in de natuur door.

Er is geen speelgoed te bekennen en op het begrip Heutink lijkt een groot taboe te liggen. Saai? Nee hoor! De bomen zijn hun klimtoestellen, de stenen, takken, bladeren en boomvruchten zijn hun speelgoed en ze kunnen eindeloos bezig zijn met het bestuderen van beestjes. De kinderen gebruiken vergrootglazen, potjes, zagen, zakmessen en schepjes.

De BSO zelf is een hele bijzondere: een houten 'pipo-wagen' die door de ouders van de kinderen (waaronder een architect, een ontwerper en bouwvakkers) gebouwd is. De binnenruimte is klein en sober ingericht. Het is er wel knus en gezellig, maar omdat de kinderen zelden binnen zijn is er maar een klein materiaalaanbod. Er staan wat stoelen en een tafel, er is een kast met knutselmateriaal en de kinderen hebben elk een eigen mandje (vooral gevuld met takjes en stenen).

De BSO biedt opvang aan ongeveer 16 kinderen tussen de 6 en 12 jaar. Deze kinderen zijn vijf dagen per week vanaf kwart voor twee aanwezig. Zodra ze iets gegeten hebben, gaan ze meteen buiten spelen. Ze mogen zonder begeleiding in het bos spelen maar moeten binnen het zicht van de PM'er blijven (groene kleding is verboden). Als ze verder willen, moeten ze dit aangeven. Dan is de regel dat ze binnen gehoorafstand moeten blijven. In de vakantie is de BSO van 9.00u tot 15.00u geopend.

De kinderen gaan alleen of in groepjes op ontdekkingstocht in het bos en komen van alles tegen, van insecten en vogels tot paddestoelen en bijzondere boomstronken. Het kan ook zijn dat ze de boswachter tegenkomen of zelfs wilde zwijnen spotten in de verte. Ze luisteren naar de geluiden van het bos of bouwen van takjes en mos huisjes en tuintjes voor meikevers. Het bos heeft de kinderen zoveel te bieden dat ze zich zelden vervelen. De nadruk ligt op de vrije tijd van de kinderen. Er is geen vast programma, kinderen mogen hun tijd zelf invullen. Alleen dinsdag is activiteitendag, dan zijn er verschillende natuurprojecten en buitenactiviteiten. Deze buitenruimte biedt allerlei ontwikkelingsmogelijkheden op het gebied van motoriek en zintuigen maar er is ook aandacht voor sociale en persoonlijke ontwikkeling. De PM'ers hebben een sociaal pedagogische-opleiding op HBO-niveau.

De uitdaging ligt buiten bij 'Kolle 37'

Ons tweede werkbezoek bracht ons bij 'Kolle 37' - Abenteuerlicher Bauspielplatz. Er is wel een binnenruimte voor als het écht heel slecht weer is, maar op Kolle 37 gebeurt het verder allemaal buiten. Deze BSO/speelplaats biedt één en al uitdaging aan kinderen van 6 tot 16 jaar.

   

"Hand und Hirn - Wir bieten Kindern und Jugendlichen Erfahrungsmöglichkeiten für alle Sinne."

Door spelen en experimenteren, leren kinderen en ontdekken ze nieuwe dingen. In de uitdagende buitenruimte kunnen de kinderen vrij spelen of deelnemen aan allerlei bijzondere activiteiten zoals boogschieten, manden vlechten, hutten bouwen, dieren verzorgen of potten bakken. Er is zelfs een kindersmederij!

Abenteuer Stadt

 

Wat is er spannender dan in 't donker met z'n allen rond een kampvuurtje te zitten? Kinderen bakken er broodjes op of poffen aardappelen in de smeulende kolen. Het is natuurlijk ook fijn tegen koude voeten! De begeleiders leren de kinderen hier op verantwoorde wijze omgaan met vuur. Aan de andere kant wordt er veel met water gedaan. Niet alleen om allerlei spelletjes mee te doen, maar ook om de natuur mee te verzorgen en de dieren drinken te geven. Op de grond ligt leem en zand. Als je de stenen eruit graaft, kun je er prima hutten op bouwen. Ook groeien er planten en kruiden in de tuin, dat ruikt lekker! Of het nu onder een blauwe hemel of grijs wolkendek is, de kinderen zijn de hele dag in de buitenlucht en vinden het heerlijk. Een groot deel van de buitenruimte is gereserveerd voor het bouwen van houten hutten. Zo kunnen de kinderen de buitenruimte naar eigen inzicht vormgeven en er naar hartenlust bouwen en spelen. Ze slepen met balken en planken, zagen en timmeren en creëren zo de meest fantastische bouwwerken, sommigen zelfs met meerdere verdiepingen! Het doet een beetje denken aan scouting maar dan met PM'ers in plaats van hopmannen. Er kan en mag bovendien zoveel! Wij kijken bij wijze van spreken al bezorgd op de vingers van een kind als het hamertje tik wil spelen. Ik heb het nagevraagd; het aantal ongelukken dat hier gebeurt is op één hand te tellen en zelfs dan gaat het slechts om een splinter, schram of buil.

Hutten van hout met trappetjes naar hogere verdiepingen en een hut van hout, leem en stenen

En de pedagogiek dan?

Is er hier wel genoeg aandacht voor pedagogische doelen? Jazeker! Een belangrijk doel is bijvoorbeeld sociale ontwikkeling. In de omgang met andere kinderen en jongeren en begeleid door PM'ers oefenen en ontwikkelen ze allerlei sociale vaardigheden. Ze leren op een tolerante manier met elkaar om te gaan, verantwoordelijkheid voor hun gedrag te dragen, fatsoenlijk te communiceren en conflicten te hanteren. De BSO biedt slechts plaats aan 20 kinderen, maar de speelplaats is vrij toegankelijk dus er zijn dagelijks genoeg bezoekers om de vaardigheden in diverse situaties met verschillende mensen te oefenen. Ook het gezamelijke middageten is hier een goede gelegenheid voor. 

Aktionen für und mit Kinder

Het concept voor de Bauspielplatz stamt uit de tijd voor de val van de Berlijnse muur. Er waren in de DDR 'Gruppen Spielwagen' die activiteiten en huttenbouwfeesten organiseerden. De medewerkers hadden uiteenlopende beroepen maar waren allen zeer begaan met de kinderen en wilden graag zorgen voor een leuke, veilige en leerzame speelomgeving in de grote stad. Helaas moesten de materialen en bouwwerken steeds weer opgeruimd worden omdat ze niet zomaar op straten of pleinen konden blijven staan. Daarom werd in de jaren '80 het idee voor een vaste Bauspielplatz geopperd. Een van de eerste projecten die hieruit voortkwamen was de Abenteuerlicher Bauspielplatz Kolle 37.

 

Links: ook voor de kleinste kinderen is er een avontuurlijke buitenruimte met graaf-, bouw- en klimmogelijkheden, een zand- en waterplaats en verschillende spelmaterialen. 

Midden: kinderen mogen helpen met het verzorgen van de dieren

Rechts: Miriam en ik willen ook wel even in de hutten spelen

Werkbezoek Kita Liebenwalderstrasse

Vroeg uit de veren, om 8.00u verzamelden we om ons eerste werkbezoek af te leggen. We gingen naar een Kita (Kindertagestätte) aan de Liebenwalderstrasse welke onderdeel is van Kindergärten City. Na een hartelijke ontvangst en een kop koffie met een door ouders gemaakt stuk Kuchen kregen we een rondleiding door het immense gebouw.

Het gebouw telt vier verdiepingen waarin 130 kinderen van 2 tot 6 jaar opgevangen worden door 17 pm'ers. Drie verdiepingen zijn bestemd voor de twee- tot vijfjarigen, de vierde verdieping is gereserveerd voor de kinderen van vierenhalf tot 6 jaar. Er zijn tien groepen maar deze groepen hebben geen vast lokaal. De groepen bestaan uit alle leeftijden, de 17 vaste leidsters werken met alle kinderen en kennen hen ook allemaal. Er is hier dus geen sprake van 'mijn groep' of  'mijn kinderen', iets wat de pm'ers in Nederland over het algemeen wel gewend zijn. Handig om te weten is dat alle pm'ers hier fulltime werken en dat er bij afwezigheid van een pm'er geen vervanging wordt ingezet. Wat dat betreft is er voor de ouders en kinderen een hoge mate van continuïteit.

De kinderen mogen na het ontbijt zelf weten waar ze gaan spelen en aan welke dagactiviteit ze willen deelnemen. Wel houden de pm'ers in de gaten dat een kind niet altijd hetzelfde doet maar ook eens iets anders probeert. Taal- en spraakontwikkeling speelt in deze Kita een belangrijke rol; 92% van de kinderen heeft een andere moedertaal dan Duits (voornamelijk Turks). Om deze reden is ook diversiteit (ruimte voor diverse familieculturen, tegengaan van discriminatie) een belangrijk thema hier. Er wordt gewerkt naar het Berliner Bildungsprogramm en ieder kind heeft een eigen Sprachlerntagebuch. Hier zal ik later nog op terug komen.

     

Links: weekplanning, overzichtelijk voor ouders, pm'ers en kinderen

Midden: overal in het gebouw komt het alfabet terug

Rechts: thema kleuren in woord en beeld

Kita Liebenwalderstrasse vindt het heel belangrijk om samen met ouders elk kind individueel en liefdevol in de ontwikkeling te begeleiden. Er wordt veel waarde gehecht aan een vertrouwensvolle en constructieve samenwerking met de ouders, welke dan ook nauw betrokken worden bij de opvang (ouderavonden, themabijeenkomsten, communicatiewanden/zichtbaar planmatig werken). De kinderen worden hier op een pedagogisch verantwoorde manier voorbereid op de basisschool, waar ze vanaf hun zesde levensjaar naartoe gaan. 

     

Links: beweging is een vast onderdeel in het activiteitenaanbod, in deze functieruimte ('Toberaum') wordt bewogen op muziek onder leiding van een PM'er die hier een workshop voor gevolgd heeft

Midden: uit het thema 'Ich'

Rechts: ook creativiteit wordt in de Liebenwalder Kita gestimuleerd, er is een atelier

Kernbegrippen in het dagelijkse pedagogische werk zijn:

• Taal- en spraakbevordering (Wuerzburger Sprachprogramm, Sprachförderkoffer)
• Het jaarcurriculum (verschillende projecten die betrekking hebben op de belevingswereld van het kind)
• Beweging (zowel binnen als buiten is er voor de kinderen de mogelijkheid te bewegen, sport- en bewegingsuurtjes zijn vast onderdeel van het activiteitenaanbod)
• Gezondheid (eetmomenten zijn culturele en sociale aangelegenheden met eigen rituelen, de maaltijden zijn op de kinderen gericht en worden in een eigen keuken bereid)

  

Links: er is aandacht voor de zintuigen, dit is bijvoorbeeld een stukje van een tactiele wand

Rechts: op stap in een herkenbaar hesje

Onder: ook cijfers, tellen en rekenen zijn thema's die door het hele gebouw terugkomen

Berlin, here we come!

Vandaag was de grote dag: op naar Berlijn! In de trein naar Schiphol (een reis die toch bijna 3 uur duurde) hadden mijn stagemaatje Miriam en ik genoeg tijd om elkaar wat beter te leren kennen. Dat was wel prettig aangezien we toch twee weken moeten samen wonen. Gelukkig klikte het goed en waren we al snel druk aan het babbelen over onze verwachtingen van het grote avontuur.

Op het vliegveld werden we opgewacht door Leontine Diemel (projectcoördinator Triodus) en Serv Vinders (Childcare International). Ook vond hier de eerste ontmoeting met het pedagogische reisgezelschap plaats. Een gevarieerde groep enthousiaste medewerksters van de KINDwijzerorganisaties Triodus, Korein, Bevelanden en MIK.Om 17.15u landden we op de luchthaven in Berlijn en werden we met taxibusjes naar de appartementen in Friedrichshain gebracht. Op vier mensen na zaten we in hetzelfde complex en aangezien Miriam en ik de enigen met een tuintje waren, stelden we dit meteen beschikbaar voor algemeen gebruik ter bevordering van verdere kennismaking. Niet dat we daar veel tijd voor hadden want een uur later werden we alweer verwacht in café 100wasser.

Hier aten we onze eerste Duitse maaltijd en proostten we op twee gezellige, inspirerende en leerzame weken. Serv, deze week onze reisleider, vertelde wat er maandag zoal op het programma zou staan. Na deze mededeling besloot ik dat ik maar beter een beetje op tijd kon gaan slapen... Tijdens de wandeling terug naar 'huis' waren we getuige van een straatgevecht waarbij hard geschreeuwd werd en fietsen en lege flessen in het rond vlogen. Gelukkig bleek deze situatie uitzonderlijk, je kunt je in Berlijn toch een stuk veiliger voelen dan in Amsterdam.

Pleinfeest & nominatie kindercultuurprijs

Om ons jaarlijkse immateriële doel te behalen, gaf MIK ons de opdracht: laat je organisatie zien. Het leek ons leuk om dat met z'n allen op een feestelijke manier te doen en organiseerden daarom een groot pleinfeest.

Er was voor jong en oud van alles te zien en te doen. Zo hadden een aantal kinderen dansjes ingestudeerd, kwam de kinderdrumband van basisschool Burgemeester Willeme optreden, speelden BSO-kids een poppenspel met zelfgemaakte poppenkastpoppen en was er een verhalentent. 's Middags konden de kinderen meedoen aan een workshop graffiti of zumba dansen. Ook konden kinderen spelletjes doen, geschminkt worden door een clown of iets lekkers halen bij de oud-Hollandse snoepkraam.

Een belangrijk onderdeel van het feest was de kinderkunstkraam. Alle kinderen van zowel het KDV als de BSO hadden een kunstwerkje gemaakt en deze stonden allemaal tentoon gesteld op onze kinderkunstmarkt. De beeldjes, sierraden, schilderijen, vogelhuisjes, schaaltjes en juwelendoosjes werden verkocht en de opbrengst (in totaal wel €441,-!) wordt gedoneerd aan de Club van Toontje; een club die zich inzet voor rouwverwerking van kinderen die in hun naaste omgeving te maken krijgen met kanker en het verlies dat daarbij hoort.

Met dit feest sleepten de kinderen van de BSO een heuse oorkonde in de wacht: de Kinjerkultuurpriesnominatie. Hiermee nemen ze deel aan een kunst- en cultuurwedstrijd voor alle Limburgse kinderen en dingen ze mee naar de kinjerkultuurpries. De jury let bij de verkiezing onder andere op culturele, kunstzinnige of maatschappelijke waarde, algehele presentatie, vernieuwing en de manier waarop volwassen begeleiders zijn ingezet. Om de nominatie op officiële wijze uit te reiken is de burgemeester van Echt naar ons kindercentrum gekomen. Als dank overhandigden onze kinderen hem twee zelfgemaakte schilderijen.

Ten slotte werden twee nieuwe namen onthuld; eentje voor KDV Dribbel en eentje voor BSO Villa Kakelbont. Samen met manager kinderopvang Hadewych Peters (MIK) liet de burgemeester van Echt ons de nieuwe namen zien. Vanaf nu heten wij BSO 't Kraaiennest en het KDV Schip Ahoy.

L1 heeft gedurende het hele feest gefilmd, maar de kinderen hebben zelf interviews afgenomen en gepresenteerd! Hartstikke spannend natuurlijk maar ze deden het geweldig.

De uitzending van de Kinjerkraom kun je hieronder bekijken. Wel even geduld (of een stukje doorspoelen) want ons filmpje komt pas op het eind!

Ontdek de kinderopvang in Berlijn

Het stagecontract is ondertekend, het appartement is gereserveerd en de vlucht is geboekt. Nu alleen nog even de koffer inpakken en dan ben ik helemaal klaar voor Berlijn! Twee weken lang zal ik met een twintigtal medepedagogen (pm'ers, managers, vve'ers en pedagogisch specialisten) uit heel Nederland gaan wonen, werken en cultuur proeven in Berlijn.



De Berlijnstage wordt mogelijk gemaakt door het agentschap Leonardo da Vinci en een subsidie van het Europese project 'Lebenslanges lernen'. Door een kijkje te nemen in diverse Berlijnse kinderopvangcentra en een aantal dagen samen te werken met onze Duitse collega's proberen we een beeld te krijgen van hun manier van werken en het beleid dat hieraan ten grondslag ligt. Natuurlijk hopen we met een rugzak vol ervaringen, tips en adviezen terug te komen.

Nen Hollander kan geen Vlaams klappen.

Met de Belgische kindjes van vrienden naar het Wildpark. Waar hun kennis van het dierenrijk vandaag bijgespijkerd zal worden, steek ik weer wat op van het Vlaams. Een glijbaan is een schuifaf. In z'n achteruit is in z'n terug-achter. Rennen is lopen. Toegangsprijs is inkomgeld. Een snotvalling is een verkoudheid. En de belangrijkste les: mijn harde, Hollandse G maakt het Nederlands voor de Vlaamse ukkies onbegrijpelijk...

F: wat is dat?
Ik: wat denk je?
F: een soort paard?
Ik: het is een gems.
F: een wat?
Ik: een gems.
F: huh?!
Ik: (nu met een héle zachte g) een ghhems!
F: ohh!!

Met de vingertjes

Voelen wat je verft.