In het VN-verdrag voor de rechten van het kind staat dat kinderen het recht hebben op informatie en participatie. B4kids heeft die rechten in het pedagogisch beleid opgenomen en deze komen in de praktijk tot uiting in de vorm van kinderparticipatie. Ieder centrum beschikt over een werkplan waarin concreet staat hoe hier per groep mee wordt omgegaan. Hoe ouder de kinderen zijn, hoe meer nadruk er wordt gelegd op wat kinderen belangrijk vinden. Daarom speelt vooral in de BSO kinderparticipatie een belangrijke rol. Een voorbeeld van kinderparticipatie in de BSO is de kinderraad: een groepje gekozen, vaste vertegenwoordigers die in kinderraadsvergaderingen de belangen van de kinderen bespreekt onder toezicht van een volwassen begeleider. Kindercentrum Pandora (BSO 6 tot 12 jaar) werkt al een aantal jaar met een kinderraad. Ik ging er op bezoek en woonde een vergadering bij.
Wanneer ik tegen sluitingstijd Pandora binnenkom, heerst er volop bedrijvigheid. Kinderen lopen rond met stapels borden en bekers, er klinkt gerinkel van bestek en gesis van braadpannen. Op een lege maag kun je niet vergaderen dus eerst eten we met z’n allen een maaltijd die door de kinderen zelf bereid is. Dan worden de borden verruild voor multomappen. Hierin staan de regels waaraan ze zich moeten houden, de aantekeningen van de voorgaande vergaderingen en de agenda van die avond.
Vandaag is het thema voeding. De kinderraad vindt dat er tijdens het eten te veel ongezonde dingen op tafel staan en wil onderzoeken of het gewenst is dat het aanbod gezonder wordt en wat er dan zou moeten veranderen. Er wordt druk gediscussieerd. De kinderen springen van de hak op de tak en de vergadering komt op mij behoorlijk chaotisch over. Toch sta ik er versteld van hoeveel deze kinderen weten en ze hebben werkelijk overal een mening over. Er komt van alles ter sprake: gezondheid, geloof, allergie, andere overtuigingen zoals uit principiële overwegingen geen vlees eten. Er worden zelfs voedingsmiddelen uit de kast gehaald om uit te zoeken welke producten door gezondere alternatieven vervangen zouden kunnen worden. Uiteindelijk besluiten de kinderen een enquête te houden op het centrum om de mening van de achterban te peilen en willen ze bij wijze van experiment gedurende een bepaalde periode een aantal ongezonde producten uit het beschikbare assortiment halen. Ook zullen ze een tijdje een ‘gezonde tafel’ en een ‘minder gezonde tafel’ aanbieden om te zien waar het vaakst aangeschoven wordt en moet de eerste boterham voortaan gezond belegd worden. De kinderen zijn enthousiast en tevreden met hun plan.
Na afloop praat ik met Carolina d’Andrea, een van de oprichters van de kinderraad van Pandora. De kinderraad is op democratische wijze tot stand gekomen. Eerst vonden er nominaties plaats, kinderen mochten zichzelf of anderen opgeven voor een plekje in de raad. Vervolgens werd er een verkiezing gehouden. De kinderraad bestaat uit ongeveer tien kinderen tussen acht en twaalf jaar. Ze hebben zelf regels bedacht naar aanleiding van toneelstukjes die de begeleiders speelden.
"Wij speelden bijvoorbeeld een sketch waarin we door elkaar heen praatten, de kinderen bedachten hier de regels ‘naar elkaar luisteren’ en ‘om de beurt praten’ bij. Aangezien zij deze regels zelf bedacht hebben, is het hun verantwoordelijkheid zich eraan te houden en elkaar erop te wijzen wanneer dit niet gebeurt. Het is hun vergadering. Als begeleider zorg je ervoor dat de vergadering niet uit de hand loopt maar je grijpt zo weinig mogelijk in en laat hen zoveel mogelijk de koers bepalen. Andere belangrijke aspecten in je basishouding zijn actief luisteren, je eigen mening en oordeel op de achtergrond houden en open vragen stellen. De kinderen moeten steeds centraal staan."De kinderinspraak betreft verschillende gebieden. De kinderraad denkt bijvoorbeeld mee over activiteiten, de indeling van binnen- en buitenruimte, het aanschaffen van spelmateriaal en groepsregels. Ook de achterban wordt hierbij betrokken want al zitten er maar tien kinderen in de kinderraad, alle meningen tellen mee. Bij Pandora gebeurt dit vooral middels enquêtes.
"Kinderen leren in de kinderraad dat ze een stem hebben en dat die stem gehoord wordt als ze hem goed gebruiken. We nemen de kinderen heel serieus en nemen hier ook de tijd voor. Ze leren hoe ze zelf dingen kunnen creëren of veranderen en hier verantwoordelijkheid voor te dragen. Het stimuleert kinderen om betrokken te zijn bij hun directe omgeving. Ze krijgen volop de kans om hun wensen kenbaar te maken, mogelijkheden te vinden om deze te realiseren en leren er tegelijkertijd begrip voor op te brengen wanneer iets niet kan. De begeleiders zijn er om de kinderen in dit proces te ondersteunen."De kinderraad is dus een prima instrument om kinderen te leren zelfstandig te denken, te onderhandelen, hun zelfvertrouwen en sociale competenties te vergroten en hun verantwoordelijkheidsgevoel te laten toenemen. Daarbij daagt het hen uit om met volwassenen van gedachten te wisselen. Dit is voor de leiding ook belangrijk. Wanneer kinderen hun mening uiten, kunnen volwassenen meer inzicht krijgen in hun belevingswereld en zo vanuit de belangen van de kinderen denken en handelen. Het is hierbij belangrijk dat je niet alleen luistert, maar dat je de kinderen de kans biedt om binnen de grenzen van het mogelijke écht iets te doen. Kinderparticipatie is voor een kind namelijk pas geslaagd wanneer hij merkt dat hij zelf het verschil kan maken.
(Verschenen in B4news)
