Steeds een ervaring rijker
Wanneer een baby geboren wordt, is zijn zenuwstelsel nog niet volledig gerijpt. De ontwikkeling ervan wordt
gestimuleerd door prikkels die vanuit het lichaam of uit de omgeving komen. De binnengekomen informatie gaat naar de hersenen en wordt in het geheugen opgeslagen. In dit proces leert het kindje verschillende prikkels (bijvoorbeeld zacht, rond, koud, luid, zoet, fel) te onderscheiden. Het proces van verbanden
leggen tussen wat je ziet, hoort, proeft, voelt en ruikt, wordt sensorische integratie genoemd. Door zintuiglijke ervaringen leert het kind stukje bij beetje zijn eigen lichaam en de wereld om zich heen te begrijpen. Het
zintuiglijk leren gaat vooraf aan het cognitieve leren, een kind moet eerst leren ‘grijpen’ voordat het leert ‘begrijpen’. Spel dat gericht is op het stimuleren van de zintuigen heet sensopatisch spel. We kennen allemaal de zintuigen huid, ogen, oren, neus, mond en tong maar wist je dat de evenwichtsorganen en proprioceptische sensoren (hoe een lichaam zich tot de omgeving verhoudt of hoe een lichaamsdeel zich tot de rest van het lijf
verhoudt) ook zintuigen zijn? Welke rol spelen de zintuigen voor een baby en hoe kun je deze als leidster op een speelse manier aanspreken om zo de ontwikkeling ervan te stimuleren?
De tastzin
Het eerste tasten gebeurt met de mond, zo verkent een baby zijn lijf en omgeving en leert hij onderscheid maken tussen hard/zacht, warm/koud, ruw/glad, enzovoorts. Door de baby overdag een speen in
de mond te stoppen, ontneem je hem de mogelijkheid op deze manier de wereld te ontdekken. Vanaf zes maanden vormen de handjes het belangrijkste tastzintuig. Je kunt het kind al voelend allerlei contrasten laten ervaren zoals zand en water, een warme en een koude kruik of pittenzak, een glad en een ruw stuk
textiel, een harde en een zachte ondergrond. Ook aaien, kriebelen, masseren, zachtjes blazen en knuffelen spreken de tastzin aan.
Het gehoor
Jonge kinderen horen hoge tonen het beste. Het is niet voor niets dat we intuïtief op een hoge toon tegen baby’s praten. Dit praten is belangrijk voor de ontwikkeling van het gehoor en tegelijkertijd neemt de baby de klanken en het ritme van de taal in zich op waardoor hij na een half jaar al een voorkeur ontwikkelt voor zijn moedertaal, al begrijpt hij nog niet wat je zegt. Vertel steeds wat je gaat doen zodat het kindje zich op
je stemgeluid leert focussen. Zing liedjes voor de baby of laat muziek horen. Maak allerlei geluiden (klappen, klakken met je tong, trommelen, fluiten) of laat hem spelen met materiaal dat rammelt, kraakt of piept. Lees boekjes voor en maak hierbij veel gebruik van intonatie en verschillende stemmetjes. Door met specifieke geluiden de aandacht te trekken, leert de baby gericht luisteren.
Het zicht
Baby’s zijn gefascineerd door gezichten en als leidster kun je hier eindeloos mee spelen, door gekke bekken te trekken of samen in de spiegel te kijken. Rood is de eerste kleur die een baby ziet, later trekken alle felle kleuren de aandacht, daarom zijn bijvoorbeeld gekleurde blokken aantrekkelijker dan houten. Ook glimmende en lichtgevende materialen of speelgoed met sterk contrasterende kleuren trekken de visuele aandacht van het
kind. Iets oudere kinderen vinden het heel leuk om foto’s of prentenboeken te bekijken. Daarnaast vinden jonge kinderen bewegende objecten interessant, zoals mobiles, bellen uit de bellenblaas, dartelende vlinders, rijdende treintjes, windmolentjes, handpoppen, een discobal, bubbelbuis of vloeistofprojector. Houd er rekening mee dat pasgeborenen niet verder zien dan 20 á 30 centimeter en nog niet goed kunnen focussen. Vanaf een maand of vier ziet de baby behalve vorm en contrast ook details en na een half jaar kan hij signalen uit beide ogen combineren en diepte zien.
De smaak- en reukzin
Al in de baarmoeder kan een baby de smaakverschillen in het vruchtwater proeven en vanaf dat moment begint hij voorkeuren voor bepaalde smaken te ontwikkelen. We onderscheiden vier basissmaken:
zoet, zout, zuur en bitter. Alle andere smaakgewaarwordingen hangen sterk samen met de reuk. De reuk is belangrijk voor het veilige gevoel van een baby omdat hij op die manier feilloos de geur van zijn moeder of zijn eigen knuffel kan onderscheiden van andere, vreemde geuren. De eerste geur die een pasgeboren baby
zich gewaar wordt, is dan ook die van zijn moeder en de eerste smaak waarmee hij te maken krijgt is de moedermelk, die van nature zoet is. Bij het stimuleren van de smaakontwikkeling zijn fruithapjes vaak favoriet vanwege de zoete smaak. De voorliefde voor zoetigheid is biologisch bepaald: in de natuur zijn zure en bittere smaken vaak giftig. Laat het kind langzaam kennis maken met verschillende smaken door er regelmatig mee te variëren. Duw een nieuwe smaak niet meteen met een hele hap in de mond van de baby maar smeer
bijvoorbeeld eerst iets op zijn lippen zodat hij aan de smaak kan wennen.
Het vestibulair systeem
Dit zijn de zintuigen in spieren en gewrichten die het stand-, evenwicht- en bewegingsgevoel registreren. Alle bewegingen van baby’s beginnen met het hoofd. Door de baby in allerlei houdingen vast te houden, kan hij zijn hoofdbalans oefenen. Neem de baby bijvoorbeeld zittend op schoot en beweeg hem zachtjes op en neer of heen en weer. Dit is nog leuker wanneer je liedjes zingt die bij de bewegingen passen. Wat oudere kindjes kun
je verschil in hoogte laten ervaren door te schommelen, rond te zwieren, met hem te dansen of de baby hoog in de lucht tillen en weer omlaag.
(verschenen in B4news)
