De opvoedadviesindustrie: Furedi vs Frost

Als je kind niet ophoudt met schreeuwen, dan:

a) geef je hem een dreun om hem te laten zien wie er de baas is
b) negeer je zijn gedrag in de hoop dat het schreeuwen stopt
c) ga je op zoek naar overheidsadvies
d) zoek je advies in een boek over opvoeding

Pedagoeroes
Steeds meer ouders gaan voor optie d. De afdeling opvoeding in de boekenwinkels blijft zich uitbreiden en de planken buigen en kraken onder het gewicht van de nieuwste pedagogische handleidingen. Moeten ouders zich vastklampen aan het leger van zogenaamde hedendaagse opvoedgoeroes? De manier waarop ouders hun kind opvoeden is een hot item en de media spelen hier maar al te graag op in. Ouders blijken een vruchtbare markt te vormen. Waar het beroemde boek van Dokter Spock in de jaren '50 de enige opvoedbijbel was, domineren vele verschillende opvoedhandboeken nu de best-seller lijsten.

Pedagogisch pessimisme
Volgens Frank Furedi, socioloog en schrijver van het boek Paranoid Parenting, is de opvoedadviesindustrie de laatste jaren enorm gegroeid. Opvoedingsondersteuning is een cultureel fenomeen geworden, iets waar geen ouder nog zonder kan. Elk aspect van de opvoeding kan op de een of andere manier als een probleem gedefinieerd worden en bij elk van die problemen is er wel een zogenaamde opvoedexpert die raad weet. Furedi denkt dat de opvoedadviesindustrie in plaats van goed ingelezen, zelfverzekerde ouders juist verwarde ouders creëert die onzeker zijn van hun opvoedcompetenties. Er wordt een afhankelijkheid gecreëerd waardoor ouders zich continu afvragen of wat zij doen wel goed is. De opvoedboeken staan niet alleen steeds boller van opvoedvoorwaarden maar geven ook apocalyptische voorspellingen over wat er met een kind kan gebeuren als de ouder zich niet letter voor letter aan het advies houden. Geen wonder dat ouders die hier gevoelig voor zijn gaan denken dat opvoeden reuzemoeilijk is. Is dat nou nodig?

Professionalisering van het gezinsleven
Opvoeden wordt tegenwoordig vaak meer als beproeving dan als geneugte beschouwd, zegt Furedi. De opvoedadviesindustrie laat ons graag denken dat opvoeden moeilijk is en bijna onmogelijk zonder (semi)professionele hulp. De competentie van ouders wordt ondermijnd en dit wordt zo overtuigend gebracht dat sommige ouders hun eigen competenties gaan onderschatten. Er zijn workshops voor ouders die de nadruk leggen op de complicaties die zich in de opvoeding voor kunnen doen. Er wordt aangenomen dat ouders te stom zijn om, bijvoorbeeld, met hun kinderen over seksualiteit te praten zonder hier eerst een opvoedkundig consulent over geraadpleegd te hebben.

Trust yourself; you know more than you think you do (- Benjamin Spock)
Kun je het ook nog gewoon goed doen zonder al deze bemoeienis? Furedi durft zelfs te spreken van 'mind control'. Gebruik je wegwerpluiers? Dan vervuil je de planeet waarop je kind oud moet worden. Geef je je kind appelmoes omdat hij geen groenten lust? Dan ben je toegeeflijk en zal je kind opgroeien als een rebel. Krijgt je kind geen borstvoeding? Dan wordt hij dik en allergisch. De opvoedindustrie maakt ouders liever bang met allerlei studies dan hen aan te moedigen eerst hun eigen gezond verstand te gebruiken. En de vele adviezen spreken elkaar niet zelden tegen. Lees je in het ene blad dat je je zorgen moet maken wanneer je kind veel huilt, de volgende maand staat er in een ander blad dat je je zorgen moet maken wanneer je kind niet huilt. Over het stichten van verwarring gesproken. Natuurlijk hoef je je er niets van aan te trekken, maar daar is zelfvertrouwen voor nodig. Vertrouwen in je eigen opvoedcapaciteiten.

Tikkeltje overdreven?
Gelukkig ontmoet ik in mijn werk genoeg competente ouders met veel zelfvertrouwen. Ook zij vragen zo nu en dan om advies of tips en komen vrijwillig naar oudergesprekken maar dat laatste is voornamelijk omdat ze het leuk vinden om te horen hoe het op de opvang met hun kind gaat, niet omdat ze dringend mijn advies nodig denken te hebben. Ouders blijken, zo is mijn ervaring, over het algemeen wel enige resistentie tegen de opvoedindustrie te kunnen bieden. Wat ouders vooral willen is praktische hulp, zoals gesubsidieerde vormen van kinderopvang en flexibele werktijden. Geen ongevraagd advies.

Supernanny tot uw dienst!
Het opvoedadvies stopt niet bij de vele boeken vol pedagogische do's en don't's, ook de televisiemaker wil graag een steentje bijdragen. Aan de meerkeuzevraag kan zodoende een keuzemogelijkheid toegevoegd worden:


e) bel je Supernanny


De internationale opvoedobsessie Jo Frost, ook wel de moderne Mary (Scary?) Poppins genoemd, is een van de bekendste tv-nannies die laat zien dat ouders dringend hulp nodig hebben. Als 34-jarige kinderloze kinderjuf met 15 jaar ervaring, begon Jo-jo haar carriere als Supernanny en werd daarmee wereldberoemd. Het programma wordt in 45 landen uitgezonden. Er zijn Supernannyboeken uitgegeven, er is een Supernannymagazine en een Supernannywebsite: b4ugo-ga-ga dot com. Supernanny móet wel geweldig zijn. Of heeft het te maken met de macht en kracht van televisie? Supernanny's naughty step is momenteel waarschijnlijk bekender onder ouders dan welke pedagogische theorie ook. Het trappetje is zelfs te koop bij Toys'r'us.

That behavior is unasseptable!
Wat voor de opvoedboeken geldt, geldt ook voor Supernanny, zegt Furedi. Zij ondermijnt de autonomie van de ouders, brengt ouders in twijfel over hun opvoedvaardigheid en schildert hen af als incompetente idioten. We zien een huis vol kleine duiveltjes die de boel op stelten zetten en een paar wanhopige ouders. Dan komt Supernanny die de ouders een vast setje opvoedtechnieken voordoet om te laten zien hoe je de losgeslagen kinderen kunt temmen. De technieken werken totdat Supernanny het gezin verlaat of de ouders hun motivatie verliezen. Supernanny komt terug, vertelt de ouders wat ze verkeerd doen, herhaalt de technieken en aan het eind van het programma zijn de ettertjes in engeltjes veranderd en de ouders vertellen met tranen in hun ogen hoe dankbaar ze zijn. Supernanny's taak zit erop en gaat door naar het volgende niet functionerende gezin.

Gezond verstand
Jo-jo weigert haar aanpak als een filosofie te zien, wat zij doet is puur intuïtief. Ze heeft nog nooit een boek van of over een beroemde pedagoog aangeraakt en gebruikt 'common sense, just obvious, sensible common sense'. Maar, zo vragen de critici zich af, stellen dat een volwassene het recht heeft een peuter sorry te horen zeggen is toch geen common sense? En als een peuter dondersgoed weet dat een verontschuldiging dé manier is om van die naughty step af te komen, hoe weet je dan of zijn excuus oprecht gemeend is en of hij begrepen heeft waarom hij nu precies sorry moest zeggen? Jo-jo vindt dit maar moeilijke vragen. Het is haar overtuiging dat een zichzelf respecterende ouder niet over zich heen moet laten lopen door een kind en vindt de naughty step techniek geschikt en effectief. Als dat indruist tegen wat belangrijke pedagogen zeggen, 'so be it'. Keer op keer is de diagnose dat kinderen geen respect tonen en in het morele universum van Supernanny doen kinderen stout omdat ouders hen hiertoe gelegenheid geven en de kids ermee weg komen. Jo-jo's manier van opvoeden heeft wel wat weg van het bakken van een appeltaart: je hoeft alleen maar strikt het recept te volgen om een bevredigend resultaat te krijgen. Wat ik wil zeggen is dat ouders hiermee wellicht een overgesimplificeerd beeld van opvoeding voorgeschoteld krijgen en moet Supernanny misschien zelf eens op de naughty step gezet worden om hier bij stil te staan.

Opvoedtelevisie: leerzaam of lachwekkend?
Wat moeten ouders naar aanleiding van dit soort opvoedprogramma's denken? Dat veel ouders niet in staat zijn hun kind fatsoenlijk op te voeden? Dat kinderen, zoals een van mijn vriendinnen regelmatig gekscherend naar hen verwijst, kleine monsters zijn? Dat programmamakers slim inspelen op het verlangen van de kijker naar sensationele televisie en Schadenfreude door extreme gevallen uit te kiezen? Dat programma's als Supernanny kijkers trekt staat vast. Er is de afgelopen jaren dan ook een ware 'tsunanny', zoals Daphne Dekkers het in haar meest recente boek Pedagoochelen treffend noemt, ontstaan. We hebben Eerste Hulp Bij Opvoeden, De Opvoedpolitie, Een Huis Vol Kleine Ettertjes, Opvoeden&Zo, Bij Ons Thuis, Schatjes, Van Etter Tot Engel en zelfs een heuse Babyfluisteraar. Van ouders die televisie kijken, kijkt bijna 60% naar opvoedprogramma's. Ongeveer de helft hiervan zegt de tips en adviezen die gegeven worden bruikbaar te vinden. Natuurlijk willen de makers ons laten geloven dat deze programma's nuttig zijn of zelfs educatief en Supernanny kraamt zeker niet alleen maar onzin uit, maar vergeet niet dat ze in de eerste plaats een grote amusementswaarde hebben en dat algemene adviezen niet zonder meer succesvol toepasbaar zijn op specifieke situaties waarin het ongewenste gedrag van een kind vaak slechts één aspect is van een groter 'problematisch' geheel.

Paalzitten in het panbos

 

Naar het bos met de kinderen is altijd een feest, behalve als de bijdehandjes massaal een wandelstaking inluiden... Leverde echter wel een mooi plaatje op :-)

 

Klauteren in bomen en op de Atlantikwall

Hertjes voeren en evenwichtparcours

 

Schommelen in de speelweide en de buikspieren trainen

 Van klimmen krijgen ze nooit genoeg!

Fikkie stoken

Een spannende dag voor de BSO-kids want vandaag gingen we vuur maken. Eerst hielden we een kringgesprek over hoe vuur ontdekt is en wat je nodig hebt om vuur te krijgen. Een aantal knullen beweerden dat ze door wrijving vuur konden maken, sneden een scherpe punt aan een tak en begonnen deze ijverig in een blok hout heen en weer te draaien. Helaas zonder resultaat. Nadat alle voorzorgsmaatregelen in het kader van de veiligheid getroffen waren en de kinderen duidelijke instructies hadden gekregen, konden we aan de slag. We maakten één vuur in de vuurkorf en een kampvuurtje in het zand.

Toen de vuurtjes eenmaal brandden, was het tijd om de marshmallows en het brooddeeg te halen. De marshmallows werden aan stokjes geprikt en het deeg werd om stokken heen gewikkeld om heus stokbrood te bakken. Sommige kinderen wilden gewoon lekker bij het vuur zitten en de grotere kinderen vertelden sterke verhalen rond de vuurkorf. Het was een hele gezellige middag! Was ik toch maar blij dat ik vroeger mijn kampvuurinsigne gehaald heb :-)